Brexit Anlaşması İngiltereʹde Neden Eleştiriliyor?

İngiltere Başbakanı Theresa Mayʹin Avrupa Birliği (AB) ile vardığı Brexit anlaşması, İngiltere Parlamentosuʹnun alt kanadı olan Avam Kamarasıʹnda yoğun eleştirilerle karşılaştı.Muhalefet partileri, Brexit anlaşma taslağının ülkeyi nasıl etkileyeceği üzerine Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Coxʹun yazdığı yasal tavsiye metninin tamamını görme yönünde oy kullandı. Hükümet bu metni ˮülkenin ulusal çıkarlarıˮ gerekçesiyle yayımlamaya yanaşmamıştı.Bu metin geçen hafta yayınlandıktan sonra tartışmalar daha da alevlendi. Yasal tavsiye metni üzerinden Theresa Mayʹin AB ile vardığı taslak anlaşmanın en çok eleştirilen yanlarını inceledik: ˮKuzey İrlanda Avrupa Birliğiʹnin Gümrük Birliğiʹnde kalacak ve tüm gümrük kurallarını uygulayacak. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Adalet Divanı bu kuralların uygulanıp uygulanmadığını denetleyebilecek. Britanyaʹdan Kuzey İrlandaʹya giden ürünlerin deklare edilmesi gerekecek.ˮHukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Coxʹun bu ifadeleri Kuzey İrlandaʹnın Birleşik Krallıkʹın geri kalanına göre ABʹnin gümrük kurallarına daha bağlı olacağını gösteriyor.Kuzey İrlanda ABʹnin gümrük birliğinde kalırken, Birleşik Krallık AB ile ayrı bir gümrük birliği kuracak.Bu karmaşık düzenleme ile Birleşik Krallıkʹın tamamı AB ile ortak bir gümrük bölgesi olarak tanımlanacak.Böylece Birleşik Krallık ile AB arasında ticareti yapılan ürünlerde herhangi bir gümrük vergisi olmayacak fakat Britanyaʹdan Kuzey İrlandaʹya gönderilen ürünlerin deklare edilmesi gerekecek.ˮBritanya ayrılırken Kuzey İrlandaʹnın Malların Ortak Pazarıʹnda kalması, regülasyonlar açısından, Kuzey İrlandaʹnın Britanyaʹdan gelen ürünlerde Britanyaʹya üçüncü bir ülke muamelesi yapmasına yol açacak.ˮYasal tavsiye metninin bu kısmı Kuzey İrlandaʹnın ABʹnin Malların Ortak Pazarıʹnda kalacağını ve ülkenin geri kalanının ayrılacağını açık bir şekilde ortaya koyuyor.Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox, Büyük Britanyaʹnın kalanının Kuzey İrlanda tarafından ayrı bir ülke muamelesi göreceğine dikkat çekiyor.Bu, İrlanda Deniziʹni geçerek Kuzey İrlandaʹya gönderilen ürünlerin (ters yöndekiler değil) regülasyonlara uygunluk açısından denetlenmesi anlamına geliyor.Halihazırda Britanyaʹdan Kuzey İrlandaʹya giden gıda ve hayvan ürünleri denetime tabi tutuluyor fakat anlaşma kabul edilirse çok daha geniş bir kontrol sistemi kurulacak.ˮProtokolʹde bu anlaşmanın kalıcı olması için yazılmadığı açıkça belirtilse de… bu anlaşmanın yerini alacak bir anlaşma imzalanmadığı sürece, anlaşma uluslararası hukuka göre sonsuza kadar gereçli olacak.ˮBrexit anlaşma taslağında bu konudaki ifadeler açık olsa da Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox, burada uluslararası hukuka değiniyor: Herkes bu anlaşmanın geçici süreli olması gerektiği konusunda hemfikir fakat anlaşma teoride sonsuza kadar sürebilir.Brexit destekçilerinin kendilerini tuzağa çekiliyor gibi hissettiği konulardan biri bu. Öte yandan AB de anlaşmanın bu haliyle uzun süre devam etmesinden memnun olmayacaktır.ˮAvrupa Birliği, yalnızca Kuzey İrlandaʹnın dahil olduğu bir geçici düzenlemeyi, düzenli bir ayrılık anlaşması açısından bunun gerekçi ve orantılı olduğu gerekçesiyle savunuyor gibi gözükse de Britanyaʹnın AB gümrük bölgesine eklenmesi AB tarafından yalnızca ʹgeleceğe dönük geçici bir köprüʹ olması sayesinde sürdürülebilir görülüyor.ˮHukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox, burada ABʹnin de neden bu geçici düzenlemeyi sevmediğini detaylandırıyor.Birleşik Krallıkʹın ABʹnin parçası olmayan bir ülke olarak AB Ortak Pazarıʹnın gümrüklerini koruyor olması garip yasal sorunlar oluşturabilir.İrlandalı şirketler ise Kuzey İrlandalı şirketlerin hem İrlanda hem Birleşik Krallık pazarına erişimi nedeniyle onlarla rekabet edemediklerini söyleyerek haksız rekabet şikayetlerinde bulunabilir.Öte yandan gümrük sınırları tam olarak belli olmayan bir yapıya dönüşecek olan AB, bu yüzden dünyanın geri kalanıyla ticaret anlaşmaları imzalamakta zorlanabilir.Bu yüzden AB de bu geçici düzenlemelerin geçici olmasından yana.ˮAvrupa Birliği, Ortak Komiteʹye resmi bir bildirimde bulunarak Protokolʹe artık ihtiyaç olmadığını bildirebilir ve bu da Britanyaʹyı gümrük düzenlemesinin dışında bırakarak sadece Kuzey İrlandaʹyı Gümrük Birliğiʹnde tutabilir.ˮBirleşik Krallıkʹın anlaşmadan tek taraflı çekilme hakkı olmamasının sert Brexit yanlılarında yarattığı öfkeyi büyüten öğelerden biri de bu.Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox anlaşmada kullanılan dilin, ABʹnin yalnızca Kuzey İrlandaʹyı Gümrük Birliğiʹnde tutarak Britanyaʹyı gümrük bölgesinden çıkarmayı talep etmesine izin verdiğini söylüyor.Fakat tek taraflı hareket edememe ilkesi burada da AB açısından devreye giriyor.İki ülkenin eşit sayıda temsil edileceği Ortak Komiteʹde ABʹnin de Birleşik Krallıkʹın onayını almadan tek taraflı hareket etme imkanı bulunmuyor.ˮProtokol Birleşik Krallıkʹın yeni bir anlaşma yapmadan anlaşmadan çekilmesi için herhangi bir mekanizma sunmuyor. Taraflar arasındaki müzakereler yıllar da sürse, hatta taraflar görüşmelerin çöktüğünü ve gelecekte herhangi bir ortaklık kurma ihtimali bulunmadığını düşünse bile bu anlaşma geçerliliğini korumaya devam edecek.ˮBirleşik Krallıkʹın AB ile kurulan geçici gümrük birliğinden yeni bir anlaşma yapmadan ayrılma ihtimalinin bulunmaması çok sayıda kişiyi rahatsız ediyor.Sorunun kökünde yatan şey ise şu: AB, İrlanda Cumhuriyeti ile Kuzey İrlanda arasındaki sınırın açık kalmasının tek yolu olarak ya Birleşik Krallıkʹın bir bütün olarak ya da yalnızca Kuzey İrlandaʹnın gümrük birliğinde ve ortak pazarda kalmasını görüyor. ve bunlardan ikisini de istemeyen İngiltereʹden alternatif ve güvenilir bir plan bekliyor. Avrupa Birliği,İngiltere