ABDʹde Trump yönetiminin İranʹa yönelik yaptırımlarının ikinci dilimi bugün yürürlüğe girdi.Aralarında Türkiyeʹnin de bulunduğu düşünülen sekiz ülke, geçici olarak yaptırımlardan muaf tutulacak.Trump yönetimi, 2015ʹte imzalanan nükleer anlaşmayla kaldırılan tüm yaptırımları yeniden yürürlüğe koyuyor. Yaptırımların ilk dilimi 7 Ağustosʹta devereye girmişti.Bugün uygulamaya konulan yaptırımlar, İran ekonomisinin temel direkleri konumunda olan petrol ihracatı, deniz taşımacılığı ve bankacılık sektörlerini vuracak.Yaptırımlar, İranʹla ticaret yapan ülkeleri de olumsuz etkileyecek. İranʹda gösterilerde ABDʹye tepki, Trumpʹtan açıklama Pazar günü ABD karşıtı gösterilere katılan binlerce İranlı ˮAmerikaʹya Ölümˮ sloganı attı.Gösteriler, başkent Tahranʹdaki ABD Büyükelçiliği baskınının 39. yıldönümü nedeniyle düzenlendi.ABD Başkanı Donald Trump, ülkesindeki ara seçimler için bir seçim mitingine katılmak üzere yola çıkmadan önce yaptığı açıklamada, yaptırımların şimdiden etkili olduğunu savundu.Trump, ˮİran yaptırımları çok güçlü. Bunlar, şimdiye kadar uygulamaya koyduğumuz en sert yaptırımlar. İranʹla ne olacağını göreceğiz, ancak size şunu diyebilirim ki durumları çok iyi değilˮ dedi.Nükleer anlaşma nedir?2015 yılında, ABDʹde Barack Obama yönetiminin iş başında bulunduğu dönemde P5+1 (BM Güvenlik Konseyiʹnin beş daimi üyesi olan ABD, Çin, Rusya, Fransa ve İngiltere ile Almanya) ve İran arasında imzalanan anlaşma ile İran, uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında tartışmalı nükleer faaliyetlerini sınırlandırmayı kabul etti.Tahran uranyum zenginleştirmede kullanılacak santifrüj sayısını anlaşmayla üçte iki oranında azaltmayı, zenginleştirilmiş uranyumunun yüzde 98ʹini ülke dışına göndermeyi ve plütonyum üretim reaktörünü de çimentoyla doldurmayı kabul etti.Ancak önümüzdeki ilk 10 yıl içinde zenginleştirilmiş uranyum biriktirmeme şartıyla, uranyum konusunda geliştirme ve araştırma yapmasına izin verildi.Trump neden anlaşmadan çekildi? Yeni anlaşma için şartlar neler? Seçim kampanyası döneminde nükleer anlaşmadan çekileceğini vaad eden ABD Başkanı Donald Trump, göreve başlamasının ardından da ˮİranʹla yapılan felaket anlaşmadan çekileceğimˮ açıklamasında bulundu.Trump anlaşmanın, İranʹın bölgedeki hamlelerini kısıtlamaması ve ülkenin füze denemelerine engel olmaması nedeniyle kötü bir anlaşma olduğunu düşünüyor.Trump, Mayıs ayında da ülkesini ˮesastan sakatˮ diye tanımladığı İran ile nükleer anlaşmadan çekme kararı aldı.ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ABDʹnin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından Mayıs ayında yaptığı açıklamada, İranʹla yeni bir anlaşma yapılması gerektiğini vurgulayarak 12 maddelik şartlarını açıkladı.Bu maddeler arasında, İranʹın nükleer programıyla ilgili şartlar dışında, ˮİran; Hizbullah, Hamas ve Filistin İslami Cihad Hareketi de dahil olmak üzere Ortadoğuʹdaki tüm terörist gruplara desteğini geri çekmeliˮ, ˮŞii milislerin silahsızlandırılması, tasfiyesi ve yeniden entegrasyonuna izin vermeliˮ, ˮYemenʹdeki Husi milislere askeri desteğini kesmeliˮ, ˮSuriyeʹnin tamamında İran komutasında bulunan güçleri geri çekmeliˮ gibi İranʹın dış politikası alanına giren maddeler de yer alıyor.İranʹın tepkisi ne oldu? İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani anlaşmanın müzakere edilemez olduğunu, İranʹın anlaşma maddelerinin yeniden görüşülmesine izin vermeyeceğini söylüyor.ABDʹnin Tahran Büyükelçiliği baskınıyla ilgili her yıl 4 Kasımʹda ülkede gösteriler düzenleniyor.Bu yıl Pazar gününe denk gelen gösterilerde yaptırımlara da büyük tepki gösterildi.İran resmi medyası, farklı kent ve kasabalarda düzenlenen gösterilere milyonlarca kişinin katıldığını ve İranʹın dini lideri Ayetullah Ali Hamaneyʹe bağlılığını bildirdiğini aktardı.Gösterilere katılım rakamları bağımsız kaynaklarca teyit edilmedi.Hamaney, Cumartesi günü yaptığı konuşmada ABDʹye, ˮ1979 öncesinde İran üzerinde var olan hakimiyetini yeniden kuramayacağıˮ uyarısını yaptı. Geçici olarak yaptırımlardan muaf tutulan ülkeler hangileri?Konuyla ilgili Cuma günü bir açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, söz konusu 8 ülkeyi açıklamadı ama bunlar arasında Hindistan, Japonya, Güney Kore ve Çinʹin olabileceği düşünülüyor.Mike Pompeo, bu ülkelerin geçici olarak yaptırımlardan muaf olacaklarını, yani esasen İran ile petrol alışverişini sürdürebileceklerini belirtti.Pompeo, Avrupa Birliği üyelerinin bu ülkeler arasında olmadıklarını da açıkladı.ABD yönetiminin hangi ülkelerin İran yaptırımlarından geçici olarak muaf olacağı ve hangi şirketlerin kara listeye alınacağı konusundaki detaylı açıklamayı Pazartesi günü yapması bekleniyor.Türkiye yaptırımlardan muaf tutulacak mı?Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez Cuma günü, ABDʹnin İran yaptırımlarında istisna uygulayacağı sekiz ülke arasında Türkiyeʹnin de olduğunu açıkladı.Dönmez, ˮABDʹnin İran yaptırımlarında istisna uygulayacağı sekiz ülke arasında Türkiyeʹnin de olduğu bilgisi bize ulaştı. Bu açıklamadan dolayı memnuniyetimi ifade etmek isterimˮ açıklamasını yaptı.Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan da Cumartesi günü, Türkiyeʹnin, ABDʹnin İranʹa yönelik yaptırımlarından muaf sekiz ülkeden birisi olacağı yönünde haberler geldiğini belirterek, ˮBiz böyle olmasını bekliyoruz. Pazartesi hep beraber öğreneceğizˮ dedi.Pekcan, geçen yıl Türkiyeʹnin İran ile ticaret hacminin 10,6 milyar dolar olduğunu, bu yılın 9 ayında 7,4 milyar dolar seviyesinde gerçekleştiğini ifade ederek, bu rakamların geçtiğimiz dönemde İranʹa uygulanan ambargolardan sektörlerin de etkilendiğini gösterdiğini belirtti.Pekcan, bunun Türkiyeʹnin bulunduğu coğrafya ile alakalı bölgesel bir sorun olduğunu dile getirerek, ˮBiz bu coğrafyadayız, Suriye, Irak, İran bizim komşularımız. Biz bu gerçekle yaşamak, ticaretimizi sürdürmek zorundayız.ˮ ifadelerini kullandı.
Türkiye,Donald Trump,Avrupa Birliği,İran